BLOED
& BLOEDSOMLOOP
Lage bloeddruk,
FLAUWVALLEN & SHOCK
Een lage bloeddruk (hypotensie) wordt wel eens in verband gebracht met
flauwvallen en duizeligheid. Men denkt echter dat daarbij andere oorzaken dan
lage bloeddruk in het spel zijn. Artsen beschouwen een lage bloeddruk niet als
een echte afwijking. Medicijnen zijn dan ook niet nodig. Het komt echter wel
eens voor, vooral bij ouderen die bepaalde bloeddrukverlagende middelen slikken,
dat de bloeddruk bij het opstaan (van liggende naar staande houding) even zeer
snel daalt, waardoor men duizelig wordt. In zo’n geval spreekt van
orthostatische hypotensie. Vooral sommige medicijnen die op het centrale
zenuwstelsel werken (zie ook 'Hersenen
& Zenuwstelsel'), kunnen deze
(bij)werking hebben.
FLAUWVALLEN
Als iemand flauwvalt is er sprake van een kortdurend bewustzijnsverlies.
Dit komt doordat de hersenen even wat minder bloed krijgen. Na enkele
ogenblikken tot hooguit een minuut komt men spontaan weer bij. Flauwvallen komt
veel voor: bijna de helft van alle mensen valt ooit wel eens flauw, vrouwen
vaker dan mannen. Vooral in de
puberteit komt flauwvallen nogal eens voor. Mogelijke aanleidingen zijn acute pijn, heftige emoties of
vermoeidheid (bijvoorbeeld na lang staan). Andere prikkels zijn bloedafname of
-donatie,
toediening van een klysma, een hevige hoestbui, 's nachts staande plassen na
enkele uren slaap. Vlak vóór zo'n flauwte zijn de klachten: een licht gevoel in
het hoofd, zwart zien voor de ogen, zweten, misselijkheid, bleekheid, gapen.
De flauwte is doorgaans het gevolg van een prikkeling van bepaalde
zenuwvezels (nervus vagus) waardoor de hartslag vertraagd wordt en de
bloeddruk daalt. De medisch term is vasovagale collaps of syncope.
Flauwvallen kan meestal geen kwaad, mits er tijdens het vallen geen
beschadigingen optreden. Doorgaans gaat het om een onschuldige
bloeddrukverlaging die het lichaam vanzelf herstelt. Ernstiger zijn echter
problemen van het hart, zoals een hartritmestoornis. Dat kan door de huisarts
worden uitgezocht. Bepaalde medicijnen zoals plaspillen en
bloeddrukverlagers maar ook sommige ziektes zoals diabetes
(suikerziekte), de ziekte van Parkinson of epilepsie kunnen
aanleiding zijn tot situaties die sterk op flauwvallen lijken.
En is er een remedie? Jazeker en wel een hele simpele: het (snel) leegdrinken
van een standaardpetflesje van tenminste 330 of 500 ml water lijkt voldoende om
het optreden van een opkomende flauwte te voorkomen. Het drinken van 500 ml
(kraan- of bron-) water (dus geen zout water of sportdrankje!) heeft namelijk
een uitgesproken bloeddrukverhogend effect - een stijging van bijna 40 mmHg; dit
effect houdt ongeveer 30 minuten aan. Ook na herstel van de opgetreden flauwte
heeft het nog zin om zo'n watershot in te nemen omdat na een flauwte de
bloeddruk vaak nog enige tijd laag blijft waardoor een nieuwe flauwte in die
fase nogal eens kan optreden.
SHOCK
Toch zijn er situaties waarin de bloeddruk in korte tijd sterk en langdurig kan dalen
en die niets van doen hebben met het optreden van bovengenoemde flauwtes.
Daarbij ontstaan dan verschijnselen van onvoldoende doorbloeding van vitale
organen. Dat kan zeer ernstige gevolgen hebben voor het lichaam. Men spreekt dan
van shock. Er zijn in principe vier vormen van shock.
-
massale bloeding
of vochtverlies
Deze vorm van shock wordt
ook wel hemorragische of hypovolumische shock
genoemd. Er is dan sprake van ernstige ondervulling van het vaatstelsel. Dat kan bijvoorbeeld
ook het geval zijn bij een tweede- of derdegraadsverbranding van
een groot huidoppervlak, waarbij massaal vochtverlies optreedt (zie ook
brandwonden
in het onderdeel 'Wondbehandeling' in de sectie 'Huidaandoeningen'). Bij de behandeling is het van belang dat het
bloedvolume zo snel mogelijk wordt aangevuld (meestal met bloedplasma en
vocht) en dat verder bloedverlies wordt voorkomen.
-
Cardiogene shock
Bij deze vorm gaat het om een sterk
verminderde pompwerking van het hart, meestal veroorzaakt door een
acuut hartinfarct of ernstige ritmestoornissen van het hart. De behandeling moet dan in eerste instantie op het hart gericht
zijn (zie 'Hartziekten' in deze sectie 'Bloed
& Bloedsomloop').
- Septische shock
Hierbij is sprake van besmetting van het
bloed met bacteriën (bloedvergiftiging of sepsis) en giftige
bacteriële producten (endotoxinen). De bacteriën zijn de bloedbaan
binnengedrongen via (geïnfecteerde) urinewegen, darmen, longen, huid
(wonden) of bij een operatieve ingreep. Bij een septische shock speelt
ondervulling van het vaatstelsel een rol (plasma is in grote
hoeveelheden buiten de bloedvaten getreden), maar ook vaatverwijding én
vaatvernauwing. Bestrijding van de infectiehaard met antibiotica, maar ook
maatregelen om het bloedvolume te herstellen staan bij de behandeling van
septische shock voorop. Naast deze niet-medicamenteuze maatregelen wordt
meestal ook een combinatie van twee of zelfs drie antibiotica met een breed antibacterieel spectrum gegeven.
Penicillinen, cefalosporinen en
aminoglycosiden, toegediend per intraveneus infuus (dus rechtstreeks via
een ader), zijn dan doorgaans de typen antibiotica van keuze (zie ook
penicillinen,
cefalosporinen en
aminoglycosiden in het
onderdeel 'Antibiotica & Ziekteverwekkers' in de sectie 'Infectieziekten').
- Anafylactische shock
Dit kan het gevolg zijn van een extreme
allergische reactie, bijvoorbeeld door een wespen-, bijen- of hommelsteek,
of na gebruik van een geneesmiddel waarvoor men overgevoelig is. Er ontstaat
een zeer lage bloeddruk doordat de kleinste slagaders (arteriolen)
zich gelijktijdig verwijden. Meestal gaat deze vorm van shock gepaard met
(hevige) benauwdheid. De behandeling bestaat uit het injecteren van het
‘stress’-hormoon (ook wel sympathicomimeticum genoemd) adrenaline
(merkloos, epinefrine) en het
antihistaminicum clemastine (Tavegyl®) (zie ook het
onderdeel 'Netelroos en Anafylaxie' in 'Huidallergie' in de
sectie 'Huidaandoeningen'). Mensen die al eerder een dergelijke anafylactische shock
door een insectensteek hebben doorgemaakt, kunnen een zogenoemde
auto-injector krijgen, gevuld met het adrenaline. Met deze 'pen'
(verkrijgbaar onder de merknamen Emerade®, EpiPen®
of Jext®) kan het
slachtoffer onmiddellijk na een insectensteek zélf adrenaline injecteren in
een spier, omdat snel handelen van levensbelang kan zijn. Daarna moet hij
direct naar de dichtstbijzijnde arts of het ziekenhuis gaan voor verdere
behandeling. Meestal wordt dan met behulp van een intraveneuze injectie
(dus rechtstreeks in de bloedbaan) clemastine toegediend.
overzicht medicatie
bij
anafylactische shock |
stofnaam |
merknaam® |
Toedieningsvorm: sterkte |
Sympathicomimetica |
adrenaline
(epinefrine)
|
merkloos,
Emerade®
EpiPen®,
Jext® |
injectievlst:
0,1 en 1 mg/ml
auto-injector:
0,15-0,5 mg |
Antihistaminica |
clemastine |
Tavegyl® |
injectievloeistof:
1 mg/ml |
Externe links:
https://www.thuisarts.nl (Thuisarts.nl; Nederlands Huisartsen Genootschap)
https://www.apotheek.nl
(Apotheek.nl; KNMP)
https://www.farmacotherapeutischkompas.nl
(Farmacotherapeutisch Kompas)
https://www.ge-bu.nl (Geneesmiddelenbulletin)
Terug |