BLOED  &  BLOEDSOMLOOP

Lage  bloeddruk, FLAUWVALLEN  &  SHOCK

Een lage bloeddruk (hypotensie) wordt wel eens in verband gebracht met flauwvallen en duizeligheid. Men denkt echter dat daarbij andere oorzaken dan lage bloeddruk in het spel zijn. Artsen beschouwen een lage bloeddruk niet als een echte afwijking. Medicijnen zijn dan ook niet nodig. Het komt echter wel eens voor, vooral bij ouderen die bepaalde bloeddrukverlagende middelen slikken, dat de bloeddruk bij het opstaan (van liggende naar staande houding) even zeer snel daalt, waardoor men duizelig wordt. In zo’n geval spreekt van orthostatische hypotensie. Vooral sommige medicijnen die op het centrale zenuwstelsel werken (zie ook 'Hersenen & Zenuwstelsel'), kunnen deze (bij)werking hebben.

FLAUWVALLEN
Als iemand flauwvalt is er sprake van een kortdurend bewustzijnsverlies. Dit komt doordat de hersenen even wat minder bloed krijgen. Na enkele ogenblikken tot hooguit een minuut komt men spontaan weer bij. Flauwvallen komt veel voor: bijna de helft van alle mensen valt ooit wel eens flauw, vrouwen vaker dan mannen. Vooral in de puberteit komt flauwvallen nogal eens voor. Mogelijke aanleidingen zijn acute pijn, heftige emoties of vermoeidheid (bijvoorbeeld na lang staan). Andere prikkels zijn bloedafname of -donatie, toediening van een klysma, een hevige hoestbui, 's nachts staande plassen na enkele uren slaap. Vlak vóór zo'n flauwte zijn de klachten: een licht gevoel in het hoofd, zwart zien voor de ogen, zweten, misselijkheid, bleekheid, gapen.
De flauwte is doorgaans het gevolg van een prikkeling van bepaalde zenuwvezels (nervus vagus) waardoor de hartslag vertraagd wordt en de bloeddruk daalt. De medisch term is vasovagale collaps of syncope. Flauwvallen kan meestal geen kwaad, mits er tijdens het vallen geen beschadigingen optreden. Doorgaans gaat het om een onschuldige bloeddrukverlaging die het lichaam vanzelf herstelt. Ernstiger zijn echter problemen van het hart, zoals een hartritmestoornis. Dat kan door de huisarts worden uitgezocht. Bepaalde medicijnen zoals plaspillen en bloeddrukverlagers maar ook sommige ziektes zoals diabetes (suikerziekte), de ziekte van Parkinson of epilepsie kunnen aanleiding zijn tot situaties die sterk op flauwvallen lijken.

En is er een remedie? Jazeker en wel een hele simpele: het (snel) leegdrinken van een standaardpetflesje van tenminste 330 of 500 ml water lijkt voldoende om het optreden van een opkomende flauwte te voorkomen. Het drinken van 500 ml (kraan- of bron-) water (dus geen zout water of sportdrankje!) heeft namelijk een uitgesproken bloeddrukverhogend effect - een stijging van bijna 40 mmHg; dit effect houdt ongeveer 30 minuten aan. Ook na herstel van de opgetreden flauwte heeft het nog zin om zo'n watershot in te nemen omdat na een flauwte de bloeddruk vaak nog enige tijd laag blijft waardoor een nieuwe flauwte in die fase nogal eens kan optreden.

SHOCK
Toch zijn er situaties waarin de bloeddruk in korte tijd sterk en langdurig kan dalen en die niets van doen hebben met het optreden van bovengenoemde flauwtes. Daarbij ontstaan dan verschijnselen van onvoldoende doorbloeding van vitale organen. Dat kan zeer ernstige gevolgen hebben voor het lichaam. Men spreekt dan van shock. Er zijn in principe vier vormen van shock.

• massale  bloeding  of  vochtverlies
  Deze vorm van shock wordt ook wel hemorragische of hypovolumische shock genoemd. Er is dan sprake van ernstige ondervulling van het vaatstelsel. Dat kan bijvoorbeeld ook het geval zijn bij een tweede- of derdegraadsverbranding van een groot huidoppervlak, waarbij massaal vochtverlies optreedt (zie ook brandwonden in het onderdeel 'Wondbehandeling' in de sectie 'Huidaandoeningen'). Bij de behandeling is het van belang dat het bloedvolume zo snel mogelijk wordt aangevuld (meestal met bloedplasma en vocht) en dat verder bloedverlies wordt voorkomen.
   
• Cardiogene  shock
  Bij deze vorm gaat het om een sterk verminderde pompwerking van het hart, meestal veroorzaakt door een acuut hartinfarct of ernstige ritmestoornissen van het hart. De behandeling moet dan in eerste instantie op het hart gericht zijn (zie 'Hartziekten' in deze sectie 'Bloed & Bloedsomloop').
   
• Septische  shock
  Hierbij is sprake van besmetting van het bloed met bacteriën (bloedvergiftiging of sepsis) en giftige bacteriële producten (endotoxinen). De bacteriën zijn de bloedbaan binnengedrongen via (geïnfecteerde) urinewegen, darmen, longen, huid (wonden) of bij een operatieve ingreep. Bij een septische shock speelt ondervulling van het vaatstelsel een rol (plasma is in grote hoeveelheden buiten de bloedvaten getreden), maar ook vaatverwijding én vaatvernauwing. Bestrijding van de infectiehaard met antibiotica, maar ook maatregelen om het bloedvolume te herstellen staan bij de behandeling van septische shock voorop. Naast deze niet-medicamenteuze maatregelen wordt meestal ook een combinatie van twee of zelfs drie antibiotica met een breed antibacterieel spectrum gegeven. Penicillinen, cefalosporinen en aminoglycosiden, toegediend per intraveneus infuus (dus rechtstreeks via een ader), zijn dan doorgaans de typen antibiotica van keuze (zie ook penicillinen, cefalosporinen en aminoglycosiden in het onderdeel 'Antibiotica & Ziekteverwekkers' in de sectie 'Infectieziekten').
   
• Anafylactische  shock
  Dit kan het gevolg zijn van een extreme allergische reactie, bijvoorbeeld door een wespen-, bijen- of hommelsteek, of na gebruik van een geneesmiddel waarvoor men overgevoelig is. Er ontstaat een zeer lage bloeddruk doordat de kleinste slagaders (arteriolen) zich gelijktijdig verwijden. Meestal gaat deze vorm van shock gepaard met (hevige) benauwdheid. De behandeling bestaat uit het injecteren van het ‘stress’-hormoon (ook wel sympathicomimeticum genoemd) adrenaline (merkloos, epinefrine) en het antihistaminicum clemastine (Tavegyl®) (zie ook het onderdeel 'Netelroos en Anafylaxie' in 'Huidallergie' in de sectie 'Huidaandoeningen'). Mensen die al eerder een dergelijke anafylactische shock door een insectensteek hebben doorgemaakt, kunnen een zogenoemde auto-injector krijgen, gevuld met het adrenaline. Met deze 'pen' (verkrijgbaar onder de merknamen Emerade®, EpiPen® of Jext®) kan het slachtoffer onmiddellijk na een insectensteek zélf adrenaline injecteren in een spier, omdat snel handelen van levensbelang kan zijn. Daarna moet hij direct naar de dichtstbijzijnde arts of het ziekenhuis gaan voor verdere behandeling. Meestal wordt dan met behulp van een intraveneuze injectie (dus rechtstreeks in de bloedbaan) clemastine toegediend.

Externe links:
    https://www.thuisarts.nl (Thuisarts.nl; Nederlands Huisartsen Genootschap)
    https://www.apotheek.nl (Apotheek.nl; KNMP)
    https://www.farmacotherapeutischkompas.nl (Farmacotherapeutisch Kompas)
    https://www.ge-bu.nl (Geneesmiddelenbulletin)

Terug