|
INFECTIEZIEKTEN IMMUNITEIT & VACCINATIE
De weerstand wordt verhoogd doordat het afweersysteem ‘antistoffen’ en 'afweercellen' gaat maken na contact met ziekteverwekkende micro-organismen. Dat kunnen virussen, bacteriën, schimmels of parasieten zijn. Men heeft zelfs antistoffen ontdekt tegen wormen. Bij een volgend contact met zo’n potentiële indringer staat het afweersysteem meteen op scherp om de aanval af te slaan. 
Actieve & passieve immunisatie Bij het vaccineren van mensen wordt in feite deze verhoogde paraatheid opgeroepen zonder dat men de ziekte hoeft door te maken. Dat gebeurt door injectie van ‘entstoffen’ die door het afweersysteem worden aangezien voor ‘volwaardige’ ziekteverwekkers. Entstoffen zijn gedode of verzwakte micro-organismen of producten daarvan, die zodanig zijn bewerkt dat ze zelf geen ziekteverwekkende eigenschappen meer hebben. Op het moment dat er antistoffen (sommigen spreken van antilichamen) in het bloed verschijnen, is er een verhoogde weerstand opgewekt tegen een bepaald type ziekteverwekker. Men noemt dit ook wel ‘actieve immunisatie’. Dit moet worden onderscheiden van ‘passieve immunisatie’, waarbij ‘antiserum’ of een concentraat van gezuiverde antistoffen wordt geïnjecteerd. Een antiserum is eigenlijk ‘serum’ (de celvrije vloeistof van het bloed) van dieren (voornamelijk paarden) die besmet zijn met bepaalde ziekteverwekkers, waardoor het serum veel antistoffen tegen deze ziekteverwekker bevat. Bij antistoffen afkomstig van menselijk bloed spreekt men van ‘immunoglobulinen’. Passieve immunisatie wordt alleen uitgevoerd als iemand al besmet is of al ziekteverschijnselen heeft. Het eigen afweersysteem heeft dan nog niet voldoende antistoffen kunnen vormen om de indringers onschadelijk te maken. Met de geïnjecteerde antistoffen kan dat dan alsnog gebeuren. Actieve immunisatie wordt uitsluitend uitgevoerd ter voorkoming van infectieziekten; dus op een moment dat iemand niet ziek is. In bepaalde gevallen kan een vaccin ook bescherming bieden wanneer het – nadat besmetting heeft plaatsgevonden – in de incubatieperiode (de periode tussen het eerste contact met de ziekteverwekker en de eerste ziekteverschijnselen) wordt toegediend. Vaak wordt dan eerst een specifiek immunoglobuline (passieve immunisatie) gegeven voor onmiddellijke bescherming. Dat gebeurt bijvoorbeeld bij tetanus, wanneer iemand die nooit eerder of langer dan vijftien jaar geleden is gevaccineerd, gewond raakt en de wond met straatvuil verontreinigd is. Rijksvaccinatieprogramma Vaccinaties worden al ruim tweehonderd jaar uitgevoerd. Nadat de Britse arts Edward Jenner in 1795 ontdekte dat de vloeistof uit koepokken de mens tegen pokken beschermde, paste hij als eerste een vaccin toe (de naam vaccin is afgeleid van vacca, het Latijnse woord voor koe). In Nederland werd voor het eerst tegen pokken gevaccineerd in 1810 in Rotterdam. In de loop van de negentiende eeuw werd de vaccinatie op grotere schaal toegepast. Zonder pokkenbriefje mocht een Nederlands kind niet naar school. Tegenwoordig wordt de vaccinatie van de bevolking volgens een bepaald schema
uitgevoerd, doorgaans op het consultatiebureau of bij de GGD. Planmatige vaccinatie van kinderen gebeurt in het kader van het
Rijksvaccinatieprogramma. Daarmee wordt al op zuigelingenleeftijd begonnen,
terwijl de diverse vaccinaties op de schoolleeftijd gedeeltelijk worden
voortgezet. Het gaat om de (gratis) inenting tegen hepatitis B met het
hepatitis B-vaccin en tegen difterie, kinkhoest,
tetanus en kinderverlamming (poliomyelitis); deze laatste vier worden
gecombineerd in het zogenoemde DKTP-vaccin. Verder worden kinderen
ingeënt tegen bof, mazelen en rodehond met het BMR-vaccin
en tegen bacteriële
hersenvliesontsteking (meningitis)
met het Haemophilus influenzae type-B-vaccin, het
pneumokokkenvaccin en het meningokokken-C-vaccin. Zowel meisjes als
jongens krijgen op hun 12e
jaar nog een vaccinatie met het (humaan) papillomavirusvaccin
tegen baarmoederhalskanker.
In de praktijk is het niet mogelijk om bijwerkingen helemaal uit te sluiten. De meeste reacties zijn mild. Soms zijn de klachten heftiger of langduriger. Gelukkig komen ernstige bijwerkingen zelden voor. Ook moet men goed beseffen dat de bijwerkingen in geen verhouding staan tot de ernst van de ziekte waartegen wordt ingeënt. In het Rijksvaccinatieprogramma worden ruim 2,5 miljoen prikken per jaar gegeven. In ongeveer 1000 gevallen wordt een mogelijke bijwerking gemeld. Bij ruim 75% daarvan gaat het ook daadwerkelijk om een bijwerking. Ongeveer de helft van deze bijwerkingen beperkt zich tot lokale verschijnselen zoals pijn op de prikplek, roodheid, zwelling en lichte, algemene ziekteverschijnselen. De rest van de bijwerkingen betreft heftiger of ernstiger ziektebeelden. Voorbeelden zijn verkleurde benen, langdurige of hoge koorts (40.5 oC of hoger), heftig ononderbroken huilen (langer dan 3 uur), een collaps (wegraking), convulsies (stuipen). Voor ouders betekenen dergelijke heftige reacties vaak een nare ervaring. Kinderen houden er geen blijvende schade aan over. Bij de meeste vaccinaties in het Rijksvaccinatieprogramma verschijnen de bijwerkingen op dezelfde dag en duren ze niet langer dan 24 uur of bij uitzondering 48 uur. Na een BMR-vaccinatie treden eventuele bijwerkingen pas na 5 tot 12 dagen op.
Een hardnekkig misverstand wordt gevormd door het gerucht als zouden
BMR-vaccinaties tegen bof, mazelen en rodehond kunnen
leiden tot autisme. Het is afkomstig van een artikel uit 1998 in het
wetenschappelijke tijdschrift The Lancet waarin Engelse
arts-onderzoekers beweerden 12 kinderen te hebben onderzocht, bij wie dit het
geval leek.
Het artikel leidde in Engeland tot veel paniek. De vaccinatiegraad van de
Engelse kinderen daalde en als
gevolg daarvan waren er uitbraken van mazelen. Achteraf bleken de
onderzoekresultaten door geen enkel vervolgonderzoek te worden bevestigd.
Inmiddels zijn de arts-onderzoekers die het artikel hadden geschreven, veroordeeld wegens fraude met medische gegevens
en uit hun beroep als arts gezet. De kans op bijwerkingen weegt ruimschoots op tegen de risico's die ongevaccineerde kinderen lopen. De veiligheid van alle typen vaccinaties wordt voortdurend in de gaten gehouden, onder andere door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Discussies over het nut en de veiligheid van vaccinaties worden voortdurend aangezwengeld, onder andere door de Nederlandse Vereniging Kritisch Prikken. Hoewel het goed is, dat ouders nadenken over het wel of niet geven van vaccinaties aan hun kinderen, en hierbij ook de aanwezige bijwerkingen meewegen, is de voorlichting door deze vereniging vaak niet-objectief en onjuist. Op haar website worden bijvoorbeeld vaak homeopathische of natuurgeneeskundige 'medicijnen', die nooit wetenschappelijk hun werking hebben bewezen, als alternatief voor vaccinaties aangeprezen. Ook heeft deze 'kritische' vereniging jarenlang tot aan de dag van vandaag de claim van de Engelse onderzoekers met betrekking tot het verband tussen BMR-vaccinaties en autisme, ondersteund. Vaccinaties tegen andere infectieziekten Pokkenvaccinaties zijn al jaren niet meer nodig, omdat er sterke aanwijzingen zijn dat het pokkenvirus definitief is uitgeroeid (onder andere door de wereldwijde vaccinaties). Voor griepvaccinaties met het influenzavaccin (Influvac®, Influvac Tetra®, Vaxigrip®) komen mensen in aanmerking die een verhoogd risico lopen op complicaties die bij griep (influenza) kunnen optreden, zoals patiënten met aandoeningen van de longen (astma en COPD), diabetespatiënten, hartpatiënten, nierpatiënten, patiënten met een verminderde weerstand (na een transplantatie, kankerbehandeling of radiotherapie). Ook aan mensen vanaf 60 jaar en ouder wordt een griepvaccinatie geadviseerd (en vergoed), zie ook griep in het onderdeel 'Luchtweginfecties' in de sectie 'Luchtwegen & Ademhaling'. Doordat het griepvirus jaarlijks verandert en de antistoffen langzaam uit het lichaam verdwijnen, moet men voor optimale bescherming elk jaar een nieuwe prik halen. Gezonde mensen die niets mankeren, hebben de griepprik niet echt nodig. Sinds eind 2020 zijn er diverse vaccins tegen COVID-19 (coronavirusziekte) op de markt gekomen die zeer effectief zijn en erg weinig ernstige bijwerkingen vertonen. De volgende vaccins zijn op dit moment in Europa beschikbaar:
De Gezondheidsraad adviseert om risicogroepen periodiek (jaarlijks) een vaccinatie aan te bieden om de bescherming tegen ernstige ziekte en ziekenhuisopname op peil te houden. Dit zijn: mensen van 60 jaar en ouder, volwassenen uit medische risicogroepen die jaarlijks de griepprik krijgen aangeboden (inclusief zwangeren), volwassenen en kinderen uit medische hoogrisicogroepen. Voor het vaccinatieprogramma wordt gevaccineerd met het mRNA-vaccin Comirnaty®. Preventie van rotavirusinfecties (een ernstige vorm van buikgriep bij jonge kinderen) door vaccinatie is sinds 2006 mogelijk met het rotavirusvaccin (Rotarix®). Ze zijn geregistreerd voor orale toediening (dus via de mond) aan zuigelingen in 2 of 3 doses. In Nederland wordt al enkele jaren gediscussieerd over opname van rotavirusvaccinatie in het Rijksvaccinatieprogramma. Deskundigen zijn het erover eens dat kinderen met een hoog risico zoals vroeggeboorte, een laag geboortegewicht, aangeboren afwijkingen in ieder geval nu al gevaccineerd dienen te worden. Waterpokken (varicella) is een typische kinderziekte, veroorzaakt door het varicella-zostervirus. In Nederland vindt men waterpokken 'gewoon en bij het leven horen'. De ziekte verloopt echter niet altijd onschuldig, regelmatig zijn er complicaties. Jaarlijks worden 200-300 kinderen met waterpokken in het ziekenhuis opgenomen. Met varicellavaccin (Provarivax®) kunnen kinderen vanaf 9 maanden worden gevaccineerd (zie ook waterpokken). Sinds 2010 bestaat de mogelijkheid middels vaccinatie met het zogenaamde varicella zostervaccin (Zostavax®) het optreden van gordelroos (herpes zoster) en postherpetische neuralgie te voorkomen. Het is bestemd voor personen ouder dan 50 jaar. Recent onderzoek toonde aan dat vaccinatie van 60-jarigen en ouder het aantal gevallen van gordelroos halveerde en dat er bovendien een reductie was van de ernst van postherpetische neuralgie (zie ook 'gordelroos en postherpetische neuralgie' in het onderdeel 'Neurogene Pijn' in de sectie 'Pijn & Pijnbestrijding'). Tegen tropische infectieziekten kunnen reizigers die veel in de tropen komen,
zich door vaccinaties beschermen. Zoals
tegen:
Externe links: |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
