|
BLOED & BLOEDSOMLOOP Bloedarmoede
Een tekort aan rode bloedcellen of hemoglobine kan verschillende oorzaken hebben:
Op basis van het volume van de rode bloedcel worden drie hoofdvormen onderscheiden: - microcytaire anemie: behalve een tekort is ook het volume kleiner dan dat van normale rode bloedcellen; - normocytaire anemie: er is een tekort aan rode bloedcellen, terwijl het volume normaal is; - macrocytaire anemie (ook wel megaloblastaire anemie genoemd): behalve een tekort is ook het volume groter dan dat van normale rode bloedcellen. Normocytaire anemie is vaak het beginstadium van een microcytaire of macrocytaire anemie, maar kan ook het gevolg zijn van chronische ziekten, kanker, beenmergaandoeningen, enzymtekorten of recent bloedverlies. Deze vormen van bloedarmoede zullen hier niet nader worden besproken. Wat de oorzaak ook is, er zullen voldoende bouwstoffen aanwezig moeten zijn om de tekorten op te heffen. IJzer is nodig voor de aanmaak van de rode bloedkleurstof; vitamine B12 en foliumzuur (= vitamine B11) zijn noodzakelijk voor een normale aanmaak van de rode bloedcellen.
IJzergebrekanemie
Bloedarmoede door een tekort aan ijzer, de zogenoemde ijzergebrekanemie,
is verreweg de meest voorkomende vorm. Het tekort kan worden veroorzaakt doordat
er te weinig ijzer wordt opgenomen uit voedsel dat te weinig ijzer bevat. Het
kan ook het gevolg zijn van chronisch bloedverlies. Bij vrouwen in de vruchtbare
leeftijd wordt ijzergebrekanemie verreweg het meest aangetroffen. Overvloedige
menstruaties zijn dan in 80-90% van de gevallen de oorzaak van het ijzertekort.
Bij personen ouder dan 40 jaar kan de bloedarmoede het gevolg zijn van
dikkedarmkanker.
Het ijzertekort kan worden
opgeheven door gedurende langere tijd elke dag extra ijzer te slikken. Dat
gebeurt in de vorm van een ijzerzouten, zoals ferrochloride
(merkloos, Ferrochloride FNA), ferrofumaraat (merkloos),
ferrogluconaat
(Losferron®) of
ferrosulfaat (Fero Gradumet®). De opname van ijzer vanuit het maag-darmkanaal varieert van
15-35% en is vooral afhankelijk van de vullingstoestand van de maag. Afhankelijk
van de uitgangswaarde keert de hemoglobinewaarde (Hb-waarde) doorgaans in vier tot zes weken
terug tot de norm (bij mannen 8,5-11 mmol/l, bij vrouwen 7,5-10 mmol/l); een
stijging van ten minste 0,5 mmol/l per week is gebruikelijk. Het dan nog
aanwezige ‘latente’ ijzertekort (in lever, milt en beenmerg) vereist
voortzetting van de ijzersuppletie gedurende ongeveer zes weken, zij het in een
lagere (doorgaans gehalveerde) dagdosering. Te hoge, dagelijkse doseringen veroorzaken vaak
maag-darmklachten in de vorm van misselijkheid en maagpijn, diarree dan wel obstipatie. De
ontlasting wordt dikwijls zwart gekleurd. Vloeibare ijzerpreparaten kunnen
verkleuring van de tanden geven. IJzerpreparaten dienen niet met melk te worden
ingenomen, de opname is dan veel minder. Dat geldt ook voor de gelijktijdige
inname van de volgende antibiotica: tetracylinen en chinolonen
alsmede van bisfosfonaten, middelen die tegen botontkalking worden
gebruikt. Geadviseerd wordt deze middelen op een ander tijdstip in te nemen:
bijvoorbeeld een interval van circa drie uur in acht te nemen. Als orale
therapie (dus via de mond) niet voldoende effectief is, kan ijzertoediening per
injectie worden overwogen. Ferrioxidesaccharaat (merkloos,
Ferracin®, Venofer®),
ijzercarboxymaltose (Ferinject®),
ijzerisomaltoside (Monofer®) en
ijzerdextraan (Cosmofer®) zijn dan de beschikbare preparaten die
intraveneus (dus via een ader) moeten worden toegediend. Macrocytaire anemie Een andere vorm van bloedarmoede, die veel minder vaak voorkomt, is het gevolg van een vitamine B12- of een foliumzuur(vitamine B11)-tekort. Anders dan bij ijzergebrekanemie gaat het dan om een tekort van rode bloedcellen die te groot, dus macrocytair zijn. Als het gaat om een vitamine-B12-tekort dan wordt de bloedarmoede meestal pernicieuze anemie genoemd (pernicieus betekent schadelijk, verderfelijk). Behalve dat dit tekort zich uit in bloedarmoede, kunnen ook andere orgaansystemen worden beïnvloed. Zo kunnen neurologische afwijkingen ontstaan. Het tekort aan vitamine B12 ontstaat doordat de maag vanwege een zogenoemde 'autoimmuunziekte' een factor mist om het vitamine B12 uit het voedsel op te nemen. Het tekort kan dan per injectie worden aangevuld en wel door hydroxocobalamine (merkloos, Hydrocobamine®, Vitamine B12), dat dan levenslang moet worden toegediend. In Nederland heeft men lang gedacht dat vitamine B12 alleen via een injectie in de spieren kan worden toegediend. In tegenstelling tot Nederland is orale (dus via de mond) vitamine B12-suppletie al vele jaren gebruikelijk in landen als Zweden en Canada, waar ongeveer 70-80% van de mensen met een vitamine B12-deficiëntie op deze manier wordt behandeld. Onderzoek heeft uitgewezen dat de orale toediening even effectief is als de toediening per injectie. Bij een macrocytaire anemie die door foliumzuur-tekort wordt veroorzaakt - waarbij een vitamine B12-tekort in ieder geval eerst moet zijn uitgesloten - wordt veelal foliumzuur (merkloos) gegeven, dat via de mond wordt ingenomen. Tegenwoordig wordt foliumzuur ook aangeraden aan alle vrouwen die zwanger willen worden. De kans dat ze een kind krijgen met ernstige aangeboren afwijkingen (open ruggetje) is dan veel kleiner (zie ook het onderdeel vitaminen in de sectie 'Van Voeding tot Doping').
Externe links: |
|||||||||||||||||||||||
