Verre  reizen  &  gezondheid

Reizigersdiarree

Men spreekt van diarree als de ontlasting dun, waterig en overvloedig is en te vaak plaatsvindt. Voor diarree zijn veel oorzaken bekend. Bij acute diarree gaat het vaak om een infectie met micro-organismen, waarbij zowel virussen en bacteriën als parasieten de boosdoeners kunnen zijn. Bij reizigersdiarree spelen meestal bacteriën een rol, afkomstig uit onhygiënisch voedsel of besmet water. Men spreekt dan ook wel van gastro-enteritis (in het onderdeel 'Darmaandoeningen' in de sectie 'Spijsvertering & Lever'); in ernstige gevallen spreekt men zelfs van voedselvergiftiging.

Als reizigersdiarree langer duurt dan een paar dagen, kan het slachtoffer te veel vocht en zouten verliezen (uitdroging) en te weinig voedingsstoffen opnemen. Verzwakking is het gevolg, een gevaar dat vooral bij jonge kinderen en ouderen reëel is. Het is van belang dat de diarree dan snel wordt verholpen. Bepaald voedsel zou diarree kunnen stimuleren; dat zou men dus moeten mijden. Ook vasten wordt vaak aanbevolen. Het werkelijke nut van diëten en vasten is echter nooit aangetoond! De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) adviseert dan ook normale voeding te blijven gebruiken, maar die te verdelen over diverse kleinere maaltijden. Wél wordt aangeraden caffeïnehoudende dranken, zoals koffie en cola te vermijden, en ook alcohol, melkproducten en pittig gekruide gerechten. Vasten is niet goed, omdat de energiebalans in het lichaam daardoor nog meer wordt verstoord. Aan enkele voedingsmiddelen, zoals geraspte appel, droge rijst en bosbessensap, wordt een stoppende werking toegeschreven, maar dat is tot nu toe niet wetenschappelijk bewezen (zie ook dieet in het onderdeel ‘Diarree’ in de sectie 'Spijsvertering & Lever').

Uitdroging

Het grootste gevaar bij aanhoudende diarree is de kans op uitdroging. Jonge kinderen (zuigelingen en kleuters) en ouderen lopen het grootste gevaar. Aan hen moeten in zo’n geval absoluut vocht en zout worden toegediend. Dat kan met de zogenoemde orale rehydratievloeistof (ORS)  ofwel ‘vochttoevoer via de mond’. Dit is een oplossing van verschillende mineralen (natrium, kalium) en glucose (een bestanddeel van suiker) in water. De duur en de ernst van de diarree worden er echter nauwelijks door verminderd.
ORS is zonder recept verkrijgbaar (merkloos, en onder de namen ORS, Care Plus ORS®, Dioralyte®, Orisel®, Orisel Junior®) als poeder dat in een bepaalde hoeveelheid water moet worden opgelost. In noodgevallen kan men zo’n mengsel ook zélf samenstellen door vijf theelepels suiker en driekwart theelepel keukenzout op te lossen in één liter gekookt (!) water.

Vaccins?

Wie vaker in een bepaald gebied komt, blijkt een natuurlijke afweer tegen diarree op te bouwen. De opbouw van die afweer kan worden versneld door vaccinatie (zie ook immuniteit & vaccinatie in de sectie 'Infectieziekten'), maar het probleem is dat er zoveel verschillende ziekteverwekkers zijn. Bescherming tegen de ene variant beschermt nog niet tegen de andere. Voorlopig zijn de vaccins nog lang niet ideaal en heeft inenting tegen reizigersdiarree geen nut.

Medicijnen

De micro-organismen die diarree veroorzaken, kunnen met antibiotica worden bestreden, maar het is niet verstandig dat te doen. Er kunnen vervelende bijwerkingen (onder andere diarree! ten gevolge van verstoring van de normale darmflora) optreden, maar er kan ook resistentie ontstaan, dat wil zeggen dat ziekteverwekkers steeds beter bestand zijn tegen antibiotica. Krijgt men ooit een écht ernstige infectie, dan zal die niet of nauwelijks meer op antibiotica reageren. Bij zeer ernstige acute diarree, die gepaard gaat met koorts en bloedbijmenging in de ontlasting, worden uiteraard wél antibiotica voorgeschreven. Maar dan alléén als na onderzoek is vastgesteld welk micro-organisme de diarree veroorzaakt.

Antidiarrhoica
Men gebruikt wel zogenoemde antidiarrhoica ter verlichting van het ongemak, maar de meeste zijn niet effectief. Van geactiveerde kool (Norit®) en tannalbumine (Entosorbine-N®) bijvoorbeeld is de gunstige werking nooit bewezen. De enige middelen die de toets der kritiek kunnen doorstaan, zijn loperamide (merkloos, Diacure®, Diarreeremmer®, Imodium®) en loperamide-oxide (Arestal®). Doordat loperamide en loperamide-oxide inwerken op de darmwand, verminderen de darmbewegingen, waardoor het vocht- en zouttransport verbetert. Daardoor kan de diarree al binnen enkele uren afnemen. De behandeling begint met twee capsules of tabletten; voor kinderen (vanaf 8 jaar) één capsule of tablet. Zolang de diarree aanhoudt, mag elke twee uur één capsule/tablet worden ingenomen (ook door kinderen), met een maximum van acht voor volwassenen en vier voor kinderen. Gebruik langer dan twee tot drie dagen is niet zinvol en wordt afgeraden. Bij jongere kinderen moet altijd eerst een arts worden geraadpleegd. Kinderen jonger dan 2 jaar mogen geen loperamide en loperamide-oxide krijgen. Bij hen moet het accent liggen op herstel van de vocht- en mineralenbalans met behulp van ORS.

Antibiotica
Bij zeer ernstige, acute diarree die gepaard gaat met koorts en bloedbijmenging in de ontlasting – men spreekt dan van dysenterie – worden antibiotica voorgeschreven (zie ook dysenterie in het onderdeel 'Darmaandoeningen' in de sectie 'Spijsvertering & Lever'). Dat gebeurt echter alléén als na onderzoek blijkt dat de ziekteverwekker een bacterie is; men spreekt dan van bacillaire dysenterie. Antibiotica van het type chinolonen, meestal ciprofloxacine (merkloos, Ciproxin®) is dan vaak het middel van eerste keuze,  zie ook chinolonen in het onderdeel 'Antibiotica & Ziekteverwekkers' in de sectie 'Infectieziekten'. Bij acute diarree die buitengewoon ongelegen komt (men moet op reis, optreden of een contract afsluiten) kan men éénmalig 1 gram ciprofloxacine (twee tabletten van 500 mg) innemen, al dan niet met twee capsules loperamide. Vaak zal de diarree dan in 24 à 48 uur over zijn. De bijwerkingen zijn doorgaans mild, meestal gaat het dan om maag-darmstoornissen als misselijkheid, buikpijn en diarree(!), de kans op neurologische bijwerkingen (duizeligheid, hoofdpijn, slaapstoornissen) en huidreacties is een stuk kleiner. Het gebruik bij zwangere vrouwen en kinderen in de groeifase wordt ontraden wegens een mogelijk remmend effect op de vorming van kraakbeen.
Bij amoebendysenterie – dysenterie die wordt veroorzaakt door een (tropische) parasiet (Entamoeba histolytica) – wordt metronidazol  (merkloos, Flagyl®) voorgeschreven. Afgezien van wat maag-darmstoornissen (misselijkheid), een (hinderlijke) metaalsmaak of hoofdpijn, wordt dit middel meestal goed verdragen. Deze vorm van dysenterie verloopt overigens aanzienlijk milder dan de bacteriële vorm. De algemene toestand is meestal veel minder slecht, de ziekte duurt echter veel langer, waardoor vermagering en bloedarmoede kunnen ontstaan. Een gevreesde complicatie is infectie van de lever (leverabces).

Externe links:
    https://www.thuisarts.nl (Thuisarts.nl; Nederlands Huisartsen Genootschap)
    https://www.apotheek.nl (Apotheek.nl; KNMP)
    https://www.nhg.org (Nederlands Huisartsen Genootschap)
    http://www.rivm.nl (Landelijke Coördinatie Infectieziektebestrijding, RIVM)
    http://www.gezondopreis.nl (GlaxoSmithKline)
    http://www.lcr.nl (Landelijk Coördinatiecentrum Reizigersadvisering)
    http://www.farmacotherapeutischkompas.nl (Farmacotherapeutisch Kompas)
    http://www.geneesmiddelenbulletin.nl (Geneesmiddelenbulletin)

Terug