Verre  reizen  &  gezondheid

TROPISCHE  INFECTIEZIEKTEN  in  VOGELVLUCHT

Hieronder worden – in alfabetische volgorde – in het kort infectieziekten besproken die in de tropen en subtropen kunnen voorkomen. Nederlandse huisartsen en specialisten worden nogal eens geconfronteerd met reizigers die ziek thuiskomen. Sommige van deze ziekten kunnen echter ook in Nederland worden opgelopen (zie ook het onderdeel infecties te kust en te keur' in de sectie 'Infectieziekten'). Enkele van de hieronder genoemde ziekten worden elders in deze website 'Medicijnen op Maat' uitvoeriger besproken.

Aids
Seksueel overdraagbare aandoening (SOA) die wordt veroorzaakt door een virus (HIV) en die tot voor kort vrijwel altijd dodelijk afliep. Tegenwoordig kunnen de ziekteverschijnselen met een combinatie van antiretrovirale middelen worden uitgesteld of verminderd; definitieve genezing is echter (nog) niet mogelijk. De ziekte kan ook worden overgedragen via besmette injectienaalden of transfusies met besmet bloed. Voor meer informatie ga naar 'aids' in het gedeelte 'SOA' van de sectie 'Seks & Voortplanting'.

Amoebiasis
Vorm van bloederige en slijmerige diarree (amoebendysenterie) die wordt veroorzaakt door eencellige parasieten (amoeben) in besmet drinkwater en voedsel. Soms verloopt de ziekte chronisch, waarbij vage buikklachten en gewichtsverlies op de voorgrond staan. Ook de lever kan worden aangetast. Metronidazol (Flagyl®) is doorgaans het geneesmiddel van keuze. Voor meer informatie ga naar dysenterie in het onderdeel 'Darminfecties' in de sectie 'Spijsvertering & Lever'.

Bilharzia
Worminfectie die bloederige diarree, bloedarmoede, bloed in de urine en pijn bij het plassen, spier- en gewrichtspijnen en chronische hoest kan veroorzaken. De medische term voor bilharzia is schistosomiasis. Besmetting vindt plaats bij het zwemmen in besmet, stilstaand zoet oppervlaktewater. De larven van deze worm dringen dan door de gezonde huid het lichaam binnen. De infectie kan met bepaalde wormmiddelen (ook wel anthelminthica genoemd) worden bestreden. Zonder behandeling kan bilharzia na verloop van tijd leiden tot levercirrose en de urinewegen beschadigen. In veel gevallen is dit levensbedreigend. Voor meer informatie ga naar worminfecties in het onderdeel 'Darminfecties' in de sectie 'Spijsvertering & Lever')

Buiktyfus
Ziekte die wordt veroorzaakt door salmonellabacteriën (Salmonella typhi) in besmet drinkwater en voedsel. Buiktyfus wordt gekenmerkt door griepachtige verschijnselen en hoge (tyfeuze) koorts, een pijnlijke, opgezette buik en soms diarree of obstipatie, later bewustzijnsdaling. Zonder behandeling verloopt de ziekte door de bijkomende complicaties in 10 tot 25 procent van de gevallen dodelijk. Antibiotica van het type chinolonen of breedspectrumpenicillinen zijn doorgaans de geneesmiddelen van keuze. Door middel van vaccinatie (per injectie of via de mond) met het tyfusvaccin (Typherix®, Typhim Vi®, Vivotif®) kan gedurende drie jaar een bescherming van ongeveer 50 tot 70 procent worden verkregen. Voor meer informatie ga naar buiktyfus of naar het onderdeel darminfecties in de sectie 'Spijsvertering & Lever'.

Chlamydia-infectie
Seksueel overdraagbare aandoening (SOA) die wordt veroorzaakt door het micro-organisme Chlamydia trachomatis. De aandoening wordt gekenmerkt door ontsteking van de urinewegen en leidt op den duur tot onvruchtbaarheid. Vaak gaat deze infectie samen met gonorroe. Macroliden of tetracyclinen zijn de antibiotica van keuze. Voor meer informatie ga naar chlamydia-infectie in het onderdeel 'SOA' van de sectie 'Seks & Voortplanting'.

Cholera
Darmziekte die wordt veroorzaakt door de cholerabacterie (Vibrio cholerae) in besmet drinkwater en voedsel. Cholera begint met pijnloze diarree die zeer dun is, en soms met braken. Dit leidt snel tot uitdroging en shock, met vaak de dood tot gevolg. Bij de behandeling staat snelle aanvulling van vocht en mineralen centraal. Antibiotica van het type tetracyclinen zijn middelen van eerste keuze. Choleravaccinatie wordt niet meer aanbevolen; indien toch gewenst, kan gebruik worden gemaakt van het oraal werkzame choleravaccin (Dukoral®). Voor meer informatie ga naar cholera in het onderdeel 'Darminfecties' in de sectie 'Spijsvertering & Lever')

Dengue
Koortsziekte die wordt veroorzaakt door het denguevirus dat wordt overgebracht via steekmuggen. De koorts gaat gepaard met huiduitslag, spier- en gewrichtspijnen, vandaar de naam knokkelkoorts. Meestal herstelt de patiënt na een aantal dagen spontaan. Een specifieke behandeling met antibiotica of antivirale middelen is niet bekend. Ook bestaat er geen vaccin om de ziekte te voorkómen.

Difterie
Acute infectie van de amandelen en de neusholte die wordt veroorzaakt door difteriebacteriën (Corynebacterium diphteriae), met als complicaties beschadigingen van de hartspier en verlammingen. Door ernstige zwelling van de keel, maar ook van de lymfeklieren en de hals wordt de ademhaling enorm belemmerd.  Besmetting vindt plaats via geïnfecteerde lucht door niezen en hoesten. Vroeger was difterie een van de meest voorkomende doodsoorzaken bij kinderen. Tegenwoordig is difterie in de westerse wereld zeer zeldzaam dankzij de uitgebreide en effectieve vaccinatie bij kinderen middels het D(K)TP-vaccin (zie ook Rijksvaccinatieprogramma in het onderdeel 'Immuniteit & Vaccinatie' in de sectie 'Infectieziekten'), dit is een zogenaamd combinatievaccin tegen difterie, (kinkhoest), tetanus en polio. Bij de acute behandeling van difterie zijn macroliden de antibiotica van keuze.

Dysenterie
Vorm van bloederige en slijmerige diarree die gepaard gaat met koorts en malaise en wordt veroorzaakt door bacteriën (onder andere Shigella) of parasieten (amoeben) in besmet drinkwater en voedsel. Chinolonen zijn doorgaans de antibiotica van keuze bij bacillaire dysenterie en metronidazol (Flagyl®) bij amoebendysenterie. Voor meer informatie ga naar dysenterie in het onderdeel 'Darminfecties' in de sectie 'Spijsvertering & Lever'.

Ebola
Griepachtig ziektebeeld met koorts en vaak met buikklachten, diarree en huid- en slijmvliesbloedingen, gevolgd door inwendige bloedingen. De sterfte aan ebola is hoog. De ziekte wordt veroorzaakt door het ebolavirus, dat tot nu toe alleen in Afrika epidemieën heeft veroorzaakt. Er bestaat geen specifieke therapie met antibiotica of antivirale middelen. In 2019 kwam het eerste vaccin voor actieve immunisatie onder de naam Ervebo® beschikbaar.

Filaria-infecties
Worminfectie (filariasis) die wordt gekenmerkt door ontsteking van lymfevaten en oedeem (onder andere olifantsziekte), huidverdikkingen en oogafwijkingen (rivierblindheid). Besmetting vindt plaats via de wormlarven na een muggensteek. Deze worminfectie kan worden bestreden met bepaalde wormmiddelen (ook wel anthelminthica genoemd). Voor meer informatie ga naar worminfecties in het onderdeel 'Darminfecties' in de sectie 'Spijsvertering & Lever'.

Gele  koorts
Koortsziekte die wordt veroorzaakt door het gelekoortsvirus en wordt overgebracht door muggen. In het eerste stadium (enkele dagen) is er sprake van een griepachtig ziektebeeld. In 90% van de gevallen blijft het hierbij. In zo'n 10% van de gevallen verloopt gele koorts echter zeer ernstig. De belangrijkste kenmerken zijn dan hoge koorts, maag- en darmbloedingen en geelzucht. De ziekte kan dodelijk verlopen. Tegen gele koorts zijn geen antibiotica of antivirale middelen werkzaam. Infectie kan worden voorkomen door vaccinatie (verplicht in sommige landen van West- en Centraal-Afrika, Zuid-Amerika, Azië en Oceanië). Het gelekoortsvaccin (Stamaril®) is zeer effectief en geeft een bescherming gedurende minstens tien jaar.

Giardiasis
Infectie van de dunne darm, die wordt veroorzaakt door de eencellige parasiet Giardia lamblia. Giardiasis komt vooral voor in de tropen, maar ook in westerse landen. De voornaamste klachten zijn misselijkheid, maagpijn, winderigheid en explosieve en stinkende diarree. Bij de behandeling is metronidazol (Flagyl®) het middel van keuze. Voor meer informatie ga naar giardiasis in het onderdeel 'Darminfecties' in de sectie 'Spijsvertering & Lever'.

Gonorroe
Seksueel overdraagbare aandoening (SOA) die wordt veroorzaakt door gonokokken. De ziekte wordt ook wel ‘druiper’ genoemd vanwege een overvloedige pusafscheiding uit de urinebuis. Gonorroe gaat vaak samen met Chlamydia-uretritis. Chinolonen of cefalosporinen zijn de antibiotica van keuze. Voor meer informatie ga naar gonorroe in het onderdeel 'SOA' in de sectie 'Seks & Voortplanting')

Hepatitis  A
Leverontsteking en geelzucht, veroorzaakt door het hepatitis-A-virus in besmet drinkwater en voedsel. De ziekte begint met een grieperig gevoel, gevolgd door misselijkheid en braken, pijn ter hoogte van de lever en geelzucht. Na twee tot zes weken verdwijnen de klachten meestal spontaan (zie ook hepatitis A in het onderdeel 'Lever & Galwegen' in de sectie 'Spijsvertering & Lever'). Antibiotica of antivirale middelen zijn niet effectief. Besmetting kan worden voorkómen door vaccinatie met het hepatitis A-vaccin (Avaxim®, Epaxal Berna®, Havrix®, Vaqta®).

Hepatitis  B
Leverontsteking en geelzucht, veroorzaakt door het hepatitis-B-virus. Anders dan bij hepatitis A kan deze ziekte dodelijk verlopen. Besmetting vindt plaats via seksueel contact of via besmet bloed (bloedtransfusie, geïnfecteerde injectiespuiten). De gebruikelijke antibiotica zijn niet effectief. Alleen hele speciale antivirale middelen zoals interferonen en bepaalde antiretrovirale middelen (medicijnen die ook tegen aids worden gebruikt) zijn in staat de ziekte gunstig te beïnvloeden. Besmetting kan worden voorkómen door vaccinatie met het hepatitis B-vaccin (Fendrix®, Engerix-B®, HBVAXPRO®) sinds 2012 routinematig via het Rijksvaccinatieprogramma aan pasgeborenen gegeven (zie ook het onderdeel immuniteit & vaccinatie in de sectie 'Infectieziekten'). Voor meer informatie ga naar hepatitis in de sectie 'Spijsvertering & Lever' en het onderdeel 'SOA' in de sectie 'Seks & Voortplanting'.

Hondsdolheid
Dit is een virusziekte - ook wel rabiës genoemd - die door een beet van een besmet zoogdier (vooral honden, maar ook andere dieren, zoals apen en vleermuizen) op de mens wordt overgebracht. De ziekte heeft een langzaam begin (een tot zeven maanden), maar is uiteindelijk dodelijk door uitval van zenuwbanen in het centrale zenuwstelsel. Antibiotica of antivirale middelen zijn niet effectief. Besmetting kan worden voorkómen door vaccinatie met het rabiësvaccin (Rabiësvaccin Mérieux®, Rabipur®). Ook na een beet van een besmet dier kan nog effectief gevaccineerd worden (een zogenaamde post-expositievaccinatie).

Japanse  encefalitis
Een vorm van hersenontsteking die wordt veroorzaakt door een virus dat door muggen wordt verspreid, voornamelijk op het platteland van Zuidoost-Azië. De belangrijkste symptomen zijn koorts en neurologische en psychiatrische problemen. In circa 25 procent van de gevallen is de ziekte dodelijk. Antibiotica of antivirale middelen zijn niet effectief. Besmetting kan worden voorkómen door vaccinatie met het japanse-encefalitisvaccin (Ixiaro®).

Leishmaniasis
Infectieziekte die wordt veroorzaakt door een ééncellige parasiet (Leishmania) die wordt overgebracht door zandvliegjes. Afhankelijk van de vorm ontstaan ontstekingen van de huid en slijmvliezen of ernstige beschadigingen van inwendige organen. Er zijn slechts enkele, zeer speciale middelen (onder andere antimoonverbindingen) die werkzaam zijn tegen leishmaniasis.

Longpest
Infectieziekte die wordt veroorzaakt door de pestbacil (Yersinia pestis), die wordt verspreid door de rattenvlo, die na de dood van de rat (door pest) overspringt op de mens. Longpest is een zeer ernstige longontsteking die snel fataal kan verlopen. Als de infectie vooral gepaard gaat met pijnlijke klierzwellingen vooral in de liezen, die overgaan in verettering, spreekt men van builenpest (pestis bubonica). Aminoglycosiden en tetracyclinen zijn de antibiotica van keuze.

Malaria
Infectieziekte die wordt veroorzaakt door een ééncellige parasiet (Plasmodium of malariaparasiet) die wordt verspreid door de Anophelesmug. Malaria wordt ook wel moeraskoorts of wisselkoorts genoemd. Het ziektebeeld wordt gekenmerkt door koortspieken, koude rillingen, hoofdpijn en miltvergroting als gevolg van de voortplanting van de parasieten in rode bloedcellen. De gevaarlijkste vorm is malaria tropica, die dodelijk kan verlopen. De ziekte kan behandeld worden of voorkómen (malariaprofylaxe) met zogenaamde malariamiddelen. Voor meer informatie zie het onderdeel malaria in deze sectie 'Verre Reizen & Gezondheid'.

Meningitis
Hersenvliesontsteking (ook wel nekkramp genoemd) die wordt veroorzaakt door meningokokken of door andere bacteriën, die worden verspreid door hoesten en niezen of via mond-op-mondcontact (zie ook hersenvliesontsteking in het onderdeel 'Infecties' in de sectie 'Hersenen & Zenuwstelsel'). De ziekte wordt gekenmerkt door hoge koorts, zware hoofdpijn, sufheid, braken en nekstijfheid. Antibiotica van het type penicillinen of cefalosporinen, al dan niet in combinatie met een aminoglycoside zijn de middelen van keuze. Door vaccinatie op de kinderleeftijd kan het optreden van hersenvliesontsteking voor een deel worden voorkomen. De vaccinaties tegen de belangrijkste verwekkers van hersenvliesontsteking - Haemophilus influenzae type B, Neisseria meningitidis type C (meningokokken) en Streptococcus pneumoniae (pneumokokken) - zijn tegenwoordig onderdeel van het Rijksvaccinatieprogramma (zie ook het onderdeel 'Immuniteit & Vaccinatie' in de sectie 'Infectieziekten').

Polio(myelitis)
Zeer besmettelijke, soms zelfs dodelijk verlopende virusziekte bij kinderen. Het virus veroorzaakt een ontsteking van het ruggenmerg, waardoor blijvende verlammingen kunnen ontstaan (zie ook kinderverlamming in het onderdeel 'Infecties' in de sectie 'Hersenen & Zenuwstelsel'). De besmetting vindt plaats door met ontlasting besmet drinkwater. Er zijn geen antibiotica of antivirale middelen die polio kunnen genezen. Met vaccinatie, die routinematig aan kinderen wordt gegeven (DKTP-vaccin) - onderdeel van het Rijksvaccinatieprogramma (in het onderdeel 'Immuniteit & Vaccinatie' in de sectie 'Infectieziekten') - is een zeer hoge beschermingsgraad mogelijk.

SARS
SARS ('Severe Acute Respiratory Syndrom') is een ernstige acute ademhalingsziekte veroorzaakt door het SARS-virus. Ongeveer 96 procent van de SARS-patiënten geneest van de ziekte. In ongeveer 4 procent van de gevallen treedt een ernstige en fatale longontsteking op (dezelfde sterftecijfers als bij een gewone griep). Het is een relatief onbekende ziekte die begint met dezelfde symptomen als griep: hoge koorts, droge hoest, kortademigheid en moeite met ademhalen, en vaak keelpijn en spierpijn. Er zijn geen antibiotica of antivirale middelen die SARS kunnen genezen. Ook is er geen vaccin beschikbaar om SARS te voorkómen.

Slaapziekte
Infectieziekte die wordt veroorzaakt door een ééncellige parasiet (trypanosoom) die door de steek van de tseetseevlieg wordt overgebracht op de mens. De infectie veroorzaakt ontsteking van de lymfeklieren en een soort hersen(vlies)ontsteking waardoor lusteloosheid, moeheid en slaapzucht ontstaan; tenslotte is de slaap ononderbroken en volgt de dood. Alleen enkele zeer speciale middelen zijn werkzaam tegen deze ziekte.

Syfilis
Seksueel overdraagbare aandoening (SOA) die wordt veroorzaakt door een draadvormige bacterie (de spirocheet Treponema pallidum). De aandoening begint met een zweer (‘harde sjanker’) op de penis of in de vagina en ontwikkelt zich daarna als huiduitslag, vaak over het hele lichaam. In het laatste stadium worden ook de inwendige organen en de hersenen aangetast (zie ook syfilis in het onderdeel 'SOA' in de sectie 'Seks & Voortplanting'). Voor alle stadia van syfilis zijn penicillinen de antibiotica van keuze.

Tetanus
Infectieziekte die wordt veroorzaakt door de tetanusbacterie (Clostridium tetani) die zich in aarde en straatvuil bevindt. De ziekte begint met pijn en spierstijfheid (vooral in de kaak, vandaar ook de naam kaakklem), gevolgd door spierkrampen over het hele lichaam. In de helft van de gevallen is de infectie dodelijk. Tetanus wordt behandeld met penicillinen of tetracyclinen. Preventie door vaccinatie is echter veel beter dan behandeling met antibiotica als de ziekte zich al heeft ontwikkeld. Vrijwel alle zuigelingen en jonge kinderen worden via het Rijksvaccinatieprogramma (in het onderdeel 'Immuniteit en Vaccinatie' in de sectie 'Infectieziekten') ingeënt tegen tetanus (DKTP- en DTP-vaccin).

Tuberculose
Deze infectieziekte wordt veroorzaakt door de tuberkelbacil die verspreid wordt door hoesten en niezen. Vooral de longen zijn geïnfecteerd, maar ook andere organen kunnen besmet raken. Met de ‘Mantoux-reactie’ kan getest worden of iemand ooit besmet is geraakt (zie ook longtuberculose in het onderdeel 'Luchtweginfecties' in de sectie 'Luchtwegen & Ademhaling'). De ziekte kan worden genezen met zeer speciale antibiotica, de zogeheten tuberculosemiddelen (ook wel tuberculostatica genoemd), maar pas na een zes tot negen maanden durende behandeling. Men kan zich tegen besmetting beschermen door vaccinatie met verzwakte levende tuberkelbacillen (BCG-vaccin), maar dit biedt geen honderd procent bescherming.

Ziekte  van  Lyme
Deze in 1975 in de plaats Lyme (Connecticut, Verenigde Staten) ontdekte ziekte wordt veroorzaakt door de draadvormige bacterie Borrelia burgdorferi, en wordt meestal overgebracht door teken die op verschillende zoogdieren en vogels leven. De ziekte begint als een rode plek op de huid en breidt zich uit over het hele lichaam, met als symptomen moeheid, rillingen, koorts, hoofdpijn, misselijkheid, keelpijn en gezwollen lymfeklieren (zie ook ziekte van Lyme in het onderdeel 'Huidinfecties' in de sectie 'Huidaandoeningen'). Penicillinen of tetracyclinen zijn de antibiotica van keuze. Ook kunnen zich late complicaties voordoen in de vorm van neurologische, hart- of gewrichtsproblemen.

Ziekte  van  Weil
Infectieziekte die wordt veroorzaakt door Leptospira-bacteriën die zich in besmet oppervlaktewater bevinden. Kenmerken van de ziekte zijn hoge koorts en geelzucht. Penicillinen zijn de antibiotica van keuze.

Externe links:
    http://www.rivm.nl (Landelijke Coördinatie Infectieziektebestrijding, RIVM)
    http://www.gezondopreis.nl (GlaxoSmithKline)
    http://www.lcr.nl (Landelijk Coördinatiecentrum Reizigersadvisering)
    https://www.apotheek.nl (Apotheek.nl; KNMP)
    http://www.farmacotherapeutischkompas.nl (Farmacotherapeutisch Kompas)

Terug