|
hormonen & stofwisseling
Jicht is een verzamelnaam voor aandoeningen die te maken hebben met de vorming en afzetting van uraatkristallen in bepaalde weefsels en organen. Deze aandoeningen worden veroorzaakt door afwijkingen in de purine- en urinezuurstofwisseling. Jicht wordt dan ook als een stofwisselingsziekte beschouwd. Purine is een van de bouwstenen van onder meer het DNA, de drager van de erfelijke eigenschappen in de celkern van elke lichaamscel. Urinezuur is een afbraakproduct van purine. De ophoping van urinezuur bij jicht in de vorm van uraatkristallen is het gevolg van een te hoge productie in lichaamscellen of van een te geringe uitscheiding door de nieren in de urine. In beide gevallen stijgt het urinezuurgehalte in het bloed (hyperurikemie). Een en ander kan leiden tot een ernstige ontstekingsreactie met hevige pijn. Jicht komt vooral voor bij mannen tussen 40 en 60 jaar, die te zwaar zijn. Maar ook een erfelijke aanleg, drinkgewoonten (alcohol), overbelasting van de gewrichten en stress spelen een rol.
Jicht ontstaat meestal in het basisgewricht van de grote teen, maar ook wel eens in het kniegewricht of in een ander gewricht. De ziekte verloopt vaak in acute aanvallen, die vooral ’s nachts beginnen. De belangrijkste verschijnselen zijn een zeer pijnlijke, warm aanvoelende zwelling van het gewricht en een dieprode verkleuring van de huid rond het gewricht. Soms heeft de patiënt ook koorts. De patiënt kan enkele dagen tot ruim een week klachten hebben; daarna verdwijnen ze meestal volledig. Zonder behandeling kunnen de aanvallen elkaar met telkens kleinere tussenpozen opvolgen, waardoor op den duur een chronische gewrichtsontsteking ontstaat. Men spreekt dan van gecompliceerde jicht. Dat is ook het geval als andere symptomen van een verstoorde urinezuurhuishouding optreden zoals de vorming van nierstenen (zie ook nierstenen in de sectie 'Nieren & Urinewegen') en jichtknobbels (tophi), bijvoorbeeld in de oorschelp. Jichtknobbels in de huid, vooral in de oorschelpen, en niersteenvorming zijn andere manifestaties van jicht. Ook in deze gevallen wordt urinezuur afgezet als natriumuraat. De jichtknobbels in de huid zijn ontsierend, maar veroorzaken geen hinder of pijn. Hoewel nierstenen beslist niet altijd tot klachten leiden, kunnen soms aanvallen van hevige pijn ontstaan. Dat gebeurt meestal pas als er een steen(tje) aan de wandel gaat en de afvoer van urine blokkeert. We spreken dan van een niersteenkoliek. De behandeling van niersteenkolieken wordt uitvoerig besproken in het onderdeel ‘Nierstenen’ in de sectie 'Nieren & Urinewegen'.
Aanvalsbehandeling Een acute aanval van jicht kan binnen enkele uren een gewrichtsontsteking met hevige pijn, zwelling en roodheid veroorzaken. In de helft van de gevallen wordt het basisgewricht van de grote teen aangedaan; men spreekt dan van het ‘pootje’ (podagra). Soms heeft men ook koorts. In de gewrichtsvloeistof kunnen natriumuraat-kristallen (het natriumzout van urinezuur) worden aangetroffen, die de directe oorzaak zijn van deze pijnlijke ontsteking. De hevige pijn kan worden verzacht met ijs(kompressen). Een jichtaanval kan één tot drie weken duren, waarna de patiënt meestal volledig herstelt. Het oudste, maar nog steeds het meest werkzame middel is colchicine (merkloos). Het vreemde is dat nog altijd niet precies bekend is hoe dit middel werkt. Het heeft geen pijnstillende werking en ook de urinezuurconcentratie in het bloed wordt niet beïnvloed. Toch kan een hevige jichtaanval na het innemen van colchicine-capsules vrij snel afnemen. Bij andere gewrichtsontstekingen heeft colchicine vrijwel geen effect. Het is geen onschuldig middel, want er kunnen nogal eens bijwerkingen ontstaan, vooral bij te hoge doseringen. Bij de bijwerkingen staan klachten van het maag-darmkanaal in de vorm van misselijkheid, braken, buikkrampen en diarree op de voorgrond. Hierdoor is colchicine zeker geen eerstekeuze middel meer. Gewoonlijk zijn in totaal ongeveer 4 à 8 capsules van 0,5 mg (verspreid over de dag in te nemen) nodig om de aanval te onderbreken. In verband met de giftigheid van colchicine mag zo’n kuur niet binnen drie dagen worden herhaald. Als alternatief met duidelijk minder bijwerkingen dan colchicine komen bepaalde ontstekingsremmende pijnstillers - meestal NSAID's genoemd - in aanmerking zoals diclofenac (merkloos, Cataflam®, Voltaren®), ibuprofen (merkloos, Advil®, Brufen®, Nurofen®, Spidifen®), naproxen (merkloos, Aleve®) of het sterker werkende indometacine (merkloos), voor meer informatie over deze middelen zie ook kleine pijnstillers & NSAID's in het onderdeel 'Pijnstillers' in de sectie 'Pijn & Pijnbestrijding'. Met betrekking tot de bijwerkingen van de NSAID’s gaat het vooral om maag-darmproblemen; misselijkheid en maagpijn (zuurbranden) komen regelmatig voor. Ook kunnen na langdurig gebruik maag-darmzweren ontstaan, en soms zelfs maagperforaties en -bloedingen, vooral bij ouderen. De kans op deze nare bijwerkingen kan verminderd worden door de pijnstiller te combineren met een bepaald type maagzuurremmer (een zogenoemde protonpompremmer), omeprazol (merkloos, Losec®, Losecosan®, Omecat®). Een andere mogelijkheid is het gebruik van een zogeheten COX-2-remmer (zie ook het onderdeel 'Pijnstillers' in de sectie 'Pijn & Pijnbestrijding'). Deze pijnstillers zouden eveneens de kans op maag-darmproblemen verminderen. Het slikken van Celecoxib (merkloos, Celebrex®) of etoricoxib (merkloos, Arcoxia®) is dan een optie. Een andere optie is het gebruik van corticosteroïden, zie ook bijnierschorshormonen in de sectie 'Hormonen & Stofwisseling'. Meestal worden dan de orale corticosteroïdpreparaten prednison (merkloos) of prednisolon (merkloos, Prednisolon FNA) in de vorm van een capsule of tablet gegeven gedurende 5-10 dagen. Bij deze (korte) behandelduur zijn er van deze middelen nauwelijks bijwerkingen te verwachten. Ze zijn bij ouderen (> 60 jaar) en bij personen die ooit een maagdarmzweer hebben gehad, eerstekeuze middelen bij de behandeling van een acute jichtaanval.
Als de acute jichtklachten verdwenen zijn - spontaan of met behulp van medicijnen - moet men bepaalde leefregels volgen om nieuwe klachten zo veel mogelijk te voorkomen. Het gaat dan om beperking van het alcoholgebruik, afvallen als men te zwaar is en voldoende lichaamsbeweging, veel drinken (van water!) en daardoor regelmatig plassen, voorkómen van lichamelijke en geestelijke stress en in sommige gevallen het volgen van een purinearm dieet. Wat dit laatste betreft, is het verstandig lever, niertjes, hersenen, zwezerik en vleesextract uit het menu te schrappen en niet te veel vlees en vis te eten. Om jichtaanvallen te voorkomen, kunnen ook urinezuurverlagende middelen
worden voorgeschreven. In Nederland zijn allopurinol (merkloos,
Zyloric®) en
sinds 2013 febuxostat (merkloos, Adenuric®)
beschikbaar, die de vorming van urinezuur tegengaan. Deze middelen worden doorgaans
levenslang gegeven als iemand meer dan drie jichtaanvallen per jaar
heeft. Het gevolg is geleidelijke daling van urinezuurspiegel in het bloed,
jichtknobbels worden kleiner (na 6-12 maanden kunnen ze geheel verdwenen zijn)
en er worden geen uraatstenen in de nieren en de urinewegen gevormd door de
verminderde vorming van urinezuur. Het maximale effect op de urinezuurspiegel
van een bepaalde dosering allopurinol wordt na een tot drie weken
bereikt; na stoppen van het gebruik is het effect op de urinezuurspiegel na vier
dagen verdwenen. De belangrijkste bijwerking is tijdelijke verergering van acute
jichtaanvallen bij het begin van de behandeling (eerste maanden) door
mobilisatie van bestaande uraatdepots. Hierdoor is het nodig allopurinol
insluipend (geleidelijk opbouwend) te doseren. Ook met colchicine of
NSAID’s zijn deze grotendeels te voorkomen.
Externe links: |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
De meest voorkomende uiting van jicht is een bepaalde vorm van
gewrichtsontsteking (arthritis urica), daarom ook wel jichtartritis
genoemd. Behalve de gewrichten kunnen
echter ook de huid – in de vorm van jichtknobbels (tophi) – en de nieren
– door vorming van 
